De Eeuw Klinkt Nu!
hoe de muziek op stroom gekomen is
DEEL 1 - EERSTE KWARTIER: KINDERSCHOENEN (periode 1911 - 1936)
Componisten hadden in Nederland geen auteursrechtelijke bescherming; hun werken konden door orkesten worden
uitgevoerd zonder dat ze daarvoor betaald werden. Daarbij kwam dat de Amerikaanse uitvinder Edison er in geslaagd
was om met zijn Phonograaf geluid, en dus ook muziek, vast te leggen. Wasrollen en niet lang daarna
grammofoonplaten veroverden de wereld.
In 1911 ontstond de GeNeCo, twee jaar later gevolgd door de auteursrecht-organisatie BUMA/STEMRA. Enkele
prominente oprichters waren de componisten Bernard Zweers, Johan Wagenaar, Peter van Anrooy, Dirk Schäfer
en initiatiefnemer Jan van Gilse.
In "Kinderschoenen" maakt de relatieve stilte van rond de eeuwwisseling plaats voor een tijd met auto’s, vliegtuigen
en mechanische muziek buiten de concertzaal. De muziek van Bernard Zweers (1854 - 1924) vormt een eenheid met
werken van de hedendaagse componisten Geert Schoonbeek - de Vlaming, Bianca Holst en Hero Wouters.
Van Gilse, Van Anrooy en Wagenaar vertellen over hun eerste stappen als componist.
DEEL 2 - TWEEDE KWARTIER: VAN ZWART-WIT NAAR KLEUR (periode 1937 - 1961)
De dertiger jaren kenden de opbloei van een nieuw medium: de radio. Nederland was in de ban van
programma's vol levensbeschouwing, nieuws en vooral: muziek. Maar de tijden waren donker- al snel
overspoelden Duitse legers ons land, met als enig blijvend baken het Londense Radio Oranje.
Jan van Gilse was fel tegenstander van het nationaal-socialisme. De prijs die hij hiervoor moest betalen,
was hoog: zijn twee zoons sneuvelden in het verzet, en hijzelf overleed op een onderduik-adres om onder
een andere naam te worden begraven. In dit tweede deel staat de "vrijheids-opera" "Tijl", door Van Gilse
voltooid in 1940, centraal, aangevuld met muziek van Peter van Anrooy en Hero Wouters.
Na de oorlog kwamen de Amerikanen, met hun Kodachrome, hun Technicolor en hun opwindende muziek:
swing, cool jazz, rock'n roll. Waar het ene deel van Nederland het hield bij Van Anrooy's "Piet Hein
Rhapsodie" koos het andere deel voor de nieuwe klanken. In 1957, het jaar waarin de kunstmatige satelliet
"Sputnik" zijn aarzelende piepjes naar de Aarde zond, ontstond in het NatLab van Philips de eerste
studio voor electronische muziek op
vaderlandse bodem.
Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Genootschap van Nederlandse Componisten vonden er gedurende het jaar 2011 een aantal manifestaties plaats. Onder leiding van componiste Bianca Holst deed de COM mee met het project “De Eeuw Klinkt Nu”, dat bestond uit een luisterroute, concerten en muziekpresentaties. In 2013 vulden we haar compositie voor de luisterroute aan met bijzonder beeld-materiaal, waardoor een film ontstond met een lengte van 50 minuten.
Het thema van "De Eeuw Klinkt Nu" is de veranderde positie van de componist onder invloed van de
technische ontwikkelingen en mogelijkheden in de afgelopen honderd jaar.
Met muziek, geluidsfragmenten en de stemmen van de oprichters van het GeNeCo wordt de
historie met het heden verweven.
Van het prille opname-pionierswerk naar het digitale tijdperk.
Dat verhaal is strijdbaar, controversieel, menselijk en hoopvol.
Meer over de geschiedenis van GeNeCo & geluidstechniek vind U hier.
NAAM: Genootschap van Nederlandse Componisten, oftewel GeNeCo
SINDS: 1911
DOEL: Bevorderen van de belangen van componisten
HOE: Oprichten BUMA, ondersteuningsfonds, muziek-promotie
WAAROM: Omdat componisten nog altijd onderbetaald worden (of helemaal niet)
DEEL 3 - DERDE KWARTIER: DE RUIMTE (periode 1962 - 1986)
De tijd der veranderingen, van de verouderde zuilen (socialisme,
protestantisme, katholicisme) naar de bevrijding van oosterse
levenswijzen en psychedelica, van met de auto naar Frankrijk
tot met de Apollo naar de Maan. De tijd ook van Kennedy, Martin Luther King, Neil Armstrong en de oorlog in Vietnam.
Of, om het dichter bij huis te zoeken, Provo, Baas in Eigen Buik en de Aksie Notenkraker, dit alles begeleid door de beelden van het
nieuwe medium televisie!
In dit derde deel klinkt de revolte door de opzwepende ritmes van muziekgroep Track van Muziektheater-ensemble De Veenfabriek
onder leiding van Paul Koek, terwijl de contemplatie de ruimte krijgt door werk van Bianca Holst en het duo Steven Pietersma -
Hero Wouters. Uit interviews met o. a. componist Leon Orthel komt de unieke individualiteit van de componist naar voren.
DEEL 4 - VIERDE KWARTIER: HET WEB (periode 1987 - 2011)
In 1986 kon niemand voorzien hoe ons leven door de uitvinding
van de Personal Computer zou veranderen. In 1989 ontwierp
componist Michel Waisvisz "The Fingerweb", bestaande uit draden
die bij het bespelen via een synthesizer klanken voortbrachten.
Een vooruitblik op het "World Wide Web", dat tegenwoordig door
iedere computer-gebruiker bespeeld wordt, en zo onnoemelijk veel
muziek voortbrengt...
Basis voor deel 4 zijn opnames die Bianca met het Fingerweb
maakte in de studio van STEIM, en een door haar geschreven
lied op een Gronings-talige tekst van Derk Sibolt Hovinga en
gezongen door Eppe Bodde.
De GeNeCo-oprichters gaan met elkaar in gesprek en geven
hun visie op de toekomst. Hun stemmen echoën door de tijd
en hun muziek hecht zich aan de draden van het web.
Een eerste versie van "DE EEUW KLINKT NU", was te zien op 11 november 2012 tijdens festival November Music, festival voor actuele
muziek te Den Bosch.
Bianca Holst en Hero Wouters maken de overgang van notenschrift naar digitaal componeren inzichtelijk met een film waarin de muziek de
drager van het beeld is. "De Eeuw Klinkt Nu" is een persoonlijk en emotioneel verslag over componeren in Nederland, en over hoe via
grammofoonplaat, radio, taperecorder, televisie en computer de muziek "op stroom" gekomen is.
De muziek wordt zichtbaar gemaakt via de digitale grafische partituur uit het componeer-programma "Logic", die in de vier delen van
"De Eeuw Klinkt Nu" steeds anders wordt vorm gegeven en meegroeit met de weergegeven tijdsgeest.
Zo ontstaat in ieder deel een andere sfeer en een ander verhaal.
DE EEUW KLINKT NU" is een film van Stichting COM samenwerking met het GeNeCo, November Music, STEIM en Philips Research.
Concept en compositie: Bianca Holst.
Met medewerking van / dank aan:
Peter van Anrooy, Jan van Gilse, Bianca Holst, Paul Koek & Track (De Veenfabriek), Steven Pietersma, Geert Schoonbeek de Vlaming, Johan Wagenaar en Bernard Zweers (composities), Eppe Bodde (zang), Anne La Berge (fluit), Frank Baldé (STEIM Amsterdam), Arthur van der Drift en Ger van den Beuken (Muziek Centrum Nederland), het Nederlands Muziek Instituut, Jeff Hamburg,
Ivo Bol en Huguette Mackay (GeNeCo), Hendrik Wouters (Vrij Ontwerp NL) en Alberik Wouters (Paprika Media) (HD-conversie), Johan van Rooy (Instituut voor Beeld en Geluid), Johan Kolsteeg en Cor Witbraad (documentatie), Hero Wouters (research, techniek, montage)
De muziek van de film werd als jubileum-compositie gemaakt voor het " Genootschap van Nederlandse Componisten Hierin zijn tekstfragmenten te horen uit radio-interviews met de componisten Jan van Gilse, Peter van Anrooy, Johan Wagenaar en Leon Orthel, en citaten afkomstig uit documentaires van AVRO en TELEAC/NOT gewijd aan Bernard Zweers, Johan Wagenaar, Peter van Anrooy en Dirk Schäfer. Onze speciale dank gaat hiervoor uit naar het Instituut voor Beeld en Geluid.
Extra dank gaat natuurlijk uit naar onze sponsors Philips Research, STEIM en November Music!
Wie is die componist?
Die mens, die de stilte zoekt om af te stemmen
Die mens, die luistert om gehoord te worden
Wie is die componist?
Logic-partituur vóór en na bewerking
Zie ook: “100 Jaar componeren in Nederland”
Bestel hier “De Eeuw Klinkt Nu” als DVD plus CD of als BLU RAY (20 euro) Order by mail.
Een alternatieve versie van “Op ‘t Wad” uit Deel 4
De "Eeuw" werd uitgezonden op internet-zender Cultura24 in november 2013, dit in een speciale themaweek waarin het componeren in Nederland en festival November Music centraal stonden. Een link naar de bijbehorende Cultura-programma-pagina:
http://www.cultura.nl/genres/klassiek/2013/THEMA-November-Music.html
De film was te zien via de livestream, te vinden op de Cultura-voor-pagina. Als aankondiging heeft internet-magazine
"Muziek van Nu” een stukje over de Eeuw geplaatst geschreven door Davo van Peursen van uitgeverij Donemus. De link:
http://www.muziekvan.nu/content/de-eeuw-klinkt-nu-century-resonates-now
